Kochając osobę z zaburzeniem osobowości borderline

TERAPIA SCHEMATÓW, zapoczątkowana przez Jeffreya Younga, to integracyjne podejście terapeutyczne, łączące w sobie elementy: koncepcji poznawczo-behawioralnej, nurtu psychodynamicznego i humanistycznego, teorii przywiązania Bowlby’ego, analizy transakcyjnej Berne’a, teorii relacji z obiektem, Gestalt oraz terapii skoncentrowanych na osobie. Terapia schematów w znacznej mierze koncentruje się na opracowaniu problematycznych emocji. Fundamentalnym założeniem jest, że zmiana w funkcjonowaniu poznawczym nie zawsze jest tożsama z poprawą regulacji na poziomie emocjonalnym. W okresie dzieciństwa, wskutek interakcji wielu czynników (takich jak: temperament dziecka, style rodzicielskie czy traumatyczne doświadczenia) dochodzi do kształtowania się wczesnych nieadaptacyjnych schematów. Zawarte są w nich wrażenia zmysłowe, doświadczone emocje i działania z nadanym znaczeniem, wspomnienia, fantazje. Przyjmują postać filtrów, za których pomocą ludzie porządkują, interpretują i przewidują świat. Young nadmienia o podstawowych potrzebach okresu rozwoju nieadaptacyjnych schematów: potrzebie bezpiecznego przywiązania, autonomii, uznania, realistycznych granic oraz spontaniczności i zabawy. Model trybów początkowo opracowany został na podstawie doświadczenia klinicznego w leczeniu pacjentek z zaburzeniem osobowości typu borderline, a następnie rozszerzony został na pacjentów obu płci (Finogenow). 

Do typowych układów trybów w obliczu zaburzenia borderline zaliczamy: porzucone/maltretowane dziecko; złoszczące się/impulsywne dziecko; karzącego rodzica; odłączonego obrońcę. W opozycji można przedstawić zdrowe tryby, poddawane wzmocnieniu i nagradzaniu, czyli np. Zdrowego Dorosłego i Szczęśliwe Dziecko (Young, 2012). Osobowość borderline obejmuje wiele nieadaptacyjnych schematów, m. in.: porzucenia, podatności na zranienie, podporządkowania i pesymizmu. Codzienne operowanie tak dużą ilością automatycznych i przeciwstawnych schematów – innymi słowy strategiami radzenia sobie z emocjami – odpowiada za opisywaną chwiejność. (Mącik, 2016). Zdaniem Judith Herman: „Ludzie z osobowością pogranicza z trudem znoszą samotność, lecz jednocześnie są w najwyższym stopniu nieufni. Boją się z jednej strony porzucenia, a z drugiej – dominacji, oscylują między skrajnościami: kurczowym trzymaniem się drugiej osoby i wycofaniem, totalnym poddaniem, wściekłym buntem”.

DIALEKTYCZNA TERAPIA BEHAWIORALNA to o jedno z najbardziej cenionych podejść psychoterapeutycznych do zaburzeń osobowości, którego twórczynią jest Marsha Linehan. Pojęcie słowa „dialektyczny” niesie za sobą sugestię, że psychoterapeuta przyjmuje pacjenta takiego, jakim jest w swojej autentycznej istocie; potwierdzając jego wartość, otaczając akceptacją i udzielając mu niezbędnego wsparcia. Natomiast z drugiej strony konfrontuje pacjenta z możnością i koniecznością zmiany. Metoda służy uczeniu w jaki sposób panować nad swoim życiem poprzez samowiedzę, emocjonalną regulację i zmiany kognitywne. Zastosowanie w rzeczonym podejściu odnalazł też trening uważności, czyli mindfulness (koncentracja na tu i teraz). Linehan podkreśla, że relacja terapeutyczna jest „nośnikiem, za pomocą którego terapeuta może doprowadzić terapię do skutku; jest ona także terapią”. W pierwszym przypadku relacja służy jako środek do osiągnięcia celu, a w drugim psychoterapeuta jest dla pacjenta bezpieczną bazą. Relacja terapeutyczna jest niewątpliwie najważniejsza, nie tylko w dialektycznej terapii behawioralnej. Tworzy się bezpieczna więź, dająca pacjentowi szansę, na poradzenie sobie ze skutkami wcześniejszych doświadczeń. Najważniejszym składowym komponentem w terapii jest reparenting, czyli udzielenie rodzicielskiego wsparcia, którego deficyt nastąpił w dzieciństwie – wiąże się ze stawianiem granic, odniesieniem się bezpośrednio do zachowania pacjenta z borderline a nie jego osoby (Sokołowska, 2013). DBT jest bardzo angażującym rodzajem terapii o swoistej konstrukcji, gdyż składa się z następujących komponentów: terapii indywidualnej, grupowego treningu umiejętności, kontaktu telefonicznego ze terapeutą między sesjami terapeutycznymi i zespołu konsultacyjnego dla terapeutów.